مقدمه
در سیستم‌های صنعتی، خودرو، ماشین‌آلات و حتی تجهیزات خانگی، بلبرینگ‌ها و رولبرینگ‌ها از مهم‌ترین قطعات چرخشی محسوب می‌شوند. اما چیزی که معمولاً نادیده گرفته میشود، انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار است؛ یعنی اینکه بدانیم بار شعاعی، محوری یا ترکیبی روی شفت وارد میشود و بر اساس آن بهترین مدل را انتخاب کنیم. نادیده گرفتن این موضوع باعث خرابی زودرس، افزایش صدا، داغی بیش از حد و هزینه‌های تعمیرات سنگین میشود.
به همین دلیل در این راهنما به‌صورت کاملاً تخصصی و کاربردی بررسی می‌کنیم که برای هر نوع بار چه بلبرینگی مناسب است و چگونه انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار می‌تواند طول عمر تجهیزات شما را چندین برابر افزایش دهد.
بخش اول: چرا انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار اهمیت دارد؟
وقتی از انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار صحبت می‌کنیم، منظور این است که باید بدانیم که بار واردشده از چه جهتی است. بار می‌تواند:
-
شعاعی (از اطراف محور)
-
محوری (در راستای محور)
-
ترکیبی (هر دو)
باشد.
اگر مثلاً بار محوری زیادی وارد شود اما از یک بلبرینگ مناسب بار شعاعی استفاده کنید، خیلی سریع رینگ داخلی تغییرشکل می‌دهد و قفسه از بین می‌رود. بنابراین در فرآیند طراحی، تعمیر یا خرید بلبرینگ، نخستین سوالی که باید پرسید این است:
نوع بار چیست؟
این سؤال، پایه و اساس انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار است.
بخش دوم: انواع بار و نقش آن در انتخاب بلبرینگ
۱. بار شعاعی
بار شعاعی نیرویی است که به صورت عمود بر محور وارد میشود. این بار بیشترین سهم را در ماشین‌آلات دارد و در بیشتر کاربردها بلبرینگ باید ابتدا توان تحمل بار شعاعی را داشته باشد.
نمونه کاربرد:
پمپ‌ها، موتورهای الکتریکی، چرخ خودرو، فن‌ها و توربین‌ها.
در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار شعاعی معمولاً از این موارد استفاده میشود:
-
بلبرینگ شیار عمیق
-
رولبرینگ استوانه‌ای
۲. بار محوری
بار محوری در امتداد محور وارد میشود و فشار مستقیم به جلو یا عقب شفت وارد می‌کند.
نمونه کاربرد:
گیربکس‌ها، توربوماشین‌ها، پمپ‌های فشار قوی.
در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار محوری از موارد زیر استفاده میشود:
-
بلبرینگ کفگرد
-
رولبرینگ کفگرد
۳. بار ترکیبی
در بسیاری از کاربردهای صنعتی، مجموعه‌ای از بار شعاعی و محوری وجود دارد. به همین دلیل در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار ترکیبی باید از بلبرینگ‌هایی استفاده کرد که تحمل هر دو را دارند.
نمونه کاربرد:
چرخ خودرو، کمپرسورها، ماشین ابزار، اسپین‌دل‌ها.
بلبرینگ‌های مناسب:
-
بلبرینگ تماس زاویه‌ای
-
رولبرینگ مخروطی
بخش سوم: انواع بلبرینگ مناسب بر اساس نوع بار
۱. بلبرینگ شیار عمیق
این نوع بلبرینگ پرکاربردترین مدل در صنعت است و بر اساس طراحی، تحمل بار شعاعی عالی و تحمل بار محوری محدود دارد.
در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار، این مدل مناسب است برای:
-
بار شعاعی
-
سرعت بالا
۲. بلبرینگ تماس زاویه‌ای
این نوع بلبرینگ به طور خاص برای تحمل بار ترکیبی طراحی شده است.
مزایا:
-
تحمل عالی بار محوری
-
مناسب برای سرعت بالا
-
قابلیت نصب دوتایی و چهارتایی
بنابراین در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار ترکیبی، از بهترین انتخاب‌ها است.
۳. رولبرینگ استوانه‌ای
به دلیل تماس خطی، این رولبرینگ تحمل بار شعاعی بسیار زیادی دارد.
کاربردها:
-
موتورهای صنعتی بزرگ
-
ماشین‌آلات سنگین
در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار شعاعی سنگین، بهترین گزینه است.
۴. رولبرینگ مخروطی
این نوع بلبرینگ استاد تحمل بار ترکیبی است. بار شعاعی و محوری در کنار هم را با استحکام بسیار بالایی تحمل می‌کند.
کاربرد کلیدی:
چرخ خودرو، گیربکس، دیفرانسیل.
در صنعت، یکی از مهم‌ترین قطعات در فرآیند انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار ترکیبی همین رولبرینگ مخروطی است.
۵. بلبرینگ کفگرد
مخصوص بار محوری خالص.
در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار محوری تنها گزینه نیست اما از دقیق‌ترین‌هاست.
۶. رولبرینگ کفگرد
تحمل بارهای محوری سنگین.
برای سیستم‌های سنگین و ضربه‌ای انتخاب میشود.
بخش چهارم: مراحل انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار
برای انجام صحیح انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار باید چند مرحله را دنبال کرد:
مرحله ۱: تشخیص نوع بار
آیا محور بیشتر تحت فشار شعاعی است یا محوری؟
اکثر خطاها ناشی از نادیده گرفتن همین مرحله در انتخاب بلبرینگ است.
مرحله ۲: تعیین شدت بار
-
بار سبک
-
بار متوسط
-
بار سنگین
این موضوع تأثیر زیادی روی انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار دارد.
مثلاً برای بارهای سنگین اصلاً نباید از بلبرینگ شیار عمیق استفاده شود.
مرحله ۳: سرعت دوران
بلبرینگ‌ها برای سرعت‌های بالا مناسب‌ترند اما رولبرینگ‌ها ظرفیت بار بیشتری دارند.
در فرآیند انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار باید سرعت را هم در نظر گرفت.
مرحله ۴: شرایط محیطی
دمای بالا، گرد و غبار، رطوبت یا ضربه همگی انتخاب را تغییر می‌دهند.
مرحله ۵: فضای نصب
اگر فضای نصب محدود باشد، باید از بلبرینگ‌های کمپکت‌تر استفاده کرد.
بخش پنجم: انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار در کاربردهای مختلف
۱. الکتروموتور
-
بار غالب: شعاعی
-
انتخاب مناسب: شیار عمیق
در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار موتور الکتریکی مهم‌ترین نکته سرعت است.
۲. چرخ خودرو
-
بار ترکیبی سنگین
-
انتخاب مناسب: رولبرینگ مخروطی
این دقیق‌ترین نمونه از انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار ترکیبی است.
۳. پمپ‌ها
-
بار شعاعی + محوری خفیف
-
انتخاب مناسب: شیار عمیق یا تماس زاویه‌ای
۴. گیربکس صنعتی
-
بار ترکیبی + ضربه‌ای
-
انتخاب مناسب: رولبرینگ مخروطی
بخش ششم: اشتباهات رایج در انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار
۱. استفاده از بلبرینگ شعاعی برای بار محوری
۲. انتخاب بلبرینگ تنها بر اساس ظاهر
۳. عدم توجه به سرعت
۴. نادیده گرفتن لقی داخلی
این اشتباهات باعث میشود انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار عملاً بی‌اثر شود.
نتیجه‌گیری
انتخاب بلبرینگ بر اساس نوع بار مهم‌ترین مرحله در طراحی و تعمیر سیستم‌های دوار است. بار شعاعی، محوری و ترکیبی تعیین می‌کند که چه نوع بلبرینگ یا رولبرینگی باید انتخاب شود. با رعایت اصول گفته‌شده، می‌توان عمر تجهیزات را چند برابر افزایش داد و عملکرد سیستم را بهینه کرد.
منبع مقاله : مقالات سایت SKF و تجربیات شرکت
